شناسایی و تعیین مقدار سیلی‌مارین در گیاه خار مریم (Silybum marianum) و چند فرآورده دارویی آن

خارمریم با نام علمی Silybum marianum گیاهی است دو ساله از خانواده کمپوزیته به ارتفاع دو متر که به حالت خودرو در کنار جاده‌ها و اراضی متروک در مناطق شمالی ایران می‌روید. میوه این گیاه در پیشگیری و درمان آسیب‌های توکسیک–متابولیک کبد ناشی از مواد مختلف و نیز در درمان هپاتیت حاد از اهمیت خاصی بر خوردار است. مواد مؤثره این گیاه از ایزومرهای سیلیبین، سیلی دیانین و سیلی‌کریستین تشکیل شده است که غالباً سیلیمارین نامیده می‌شوند. سیلیمارین اثر ضد سمی داشته و رژنراسیون بافت کبدی را تحریک می‌کند. بذر این گیاه در فصل تابستان 1379 از اطراف اصفهان و نیز مزرعه تحقیقاتی این شرکت جمع‌آوری شد. سیلیمارین بذرهای مذکور و یک نمونه بذر وارداتی و چند نمونه فرآوورده دارویی با حلال مناسب استخراج گردید، و به روش TLC و HPLC در مقایسه با مواد استاندارد شناسایی شد. سپس به وسیله اسپکتروفتومتری و کروماتوگرافی مایع با کارکرد بالا (HPLC) به روش استاندارد داخلی تعیین مقدار شد. همچنین اثر حلالهای مختلف روی راندمان استخراج سیلیمارین از گیاه بررسی گردید. نتایج حاصل از روش اسپکترومتری نشان داد که در این روش فقط تعیین مقدار کل ایزومرها امکان پذیر است. درحالی‌که در HPLC تعیین جداگانه تک تک اجزای مخلوط سیلیمارین وجود داشت، از سیلیمارین (تهیه شده از شرکت Roth) به عنوان ماده استاندارد و آلفا نفتل به عنوان ماده استاندارد داخلی استفاده گردید. مقدار سیلیمارین در دو نمونه بذر داخلی برابر1.5 درصد و نمونه وارداتی 2.3 درصد بود. در چند نمونه قرص Ardeyhepan و Silymarin 140 von ct  ساخت آلمان به طور متوسط به‌ترتیب 128 و 161 میلی‌گرم سیلیمارین مشاهده شد که یک مقدار اضافی 28 درصدی و 15 درصدی از مقدار اعلام شده را نشان می داد.